суббота, 15 мая 2010 г.

Չինաստան. նոր կայսրության արշալույսը

Արևելյան ճշմարտություններին հավատարիմ Չինաստանը որդեգրել է համաշխարհային գերիշխանության հասնելու յուրօրինակ մոտեցում: Իր նպատակների մասին բացահայտ չի հայտարարում, այլ հաստատուն և արդյունավետ քայլերով իրականացնում է դրանք՝ ցանկանալով աշխարհին կանգնեցնել արդեն կատարված անշրջելի իրողության առջև:
Մարդկության պատմության ողջ ընթացքում ուժային կենտրոններն անընդհատ փոխվել են, սակայն այդ դերը դեռևս Չինաստանին չի վիճակվել: Այժմ կան բոլոր նախադրյալները, որպեսզի վիթխարի տարածք, մոնոէթնիկ բնակչություն, ֆինանսատնտեսական ու ռազմական հսկայական հնարավորություններ ունեցող երկիրը ստանձնի աշխարհի թիվ 1 ուժի դերը:
Իր այդ դերի ստանձման յուրատեսակ «մեսիջ» էր ՉԺՀ հիմնադրման 60-ամյակին նվիրված զորահանդեսը` աննախադեպ ծավալների նորագույն զինտեխնիկայի և  զինվորների մասնակցությամբ, որ տեղի ունեցավ Պեկինում,  անցած տարվա հոկտեմբերի 1-ին: Չինաստանը իրականացնում է նաև  հազարավոր կիլոմետրեր ձգվող զորաշարժեր, ինչը կարելի է բացատրել որպես արտաքին  գործողություններ ծավալելու նախապատրաստական փորձեր:
Որո՞նք են  Չինաստանի`  աշխարհում գերիշխող դիրքեր  գրավելու գլխավոր խաղաքարտերը:
Չինաստանը կարողացել է լավագույնս միավորել կապիտալիզմի և սոցիալիզմի առավելությունները` հրաժարվելով դոգմատիկ մոտեցումներից: Սոցիալիստական պետություն լինելով հանդերձ, Չինաստանի ՀՆԱ-ի 70%-ն  ապահովում է մասնավոր  սեկտորը: Պաշտոնապես Չինաստանն իր տնտեսական կառուցվածքն անվանում է «սոցիալիզմ չինական առանձնահատկություններով»: Նման ճկուն դիրքորոշումը հնարավորություն է տալիս ավելի արդյունավետ դիմագրավելու մարտահրավերներին: 1970-ական թթ. վերջերից Դեն Սյաոպինի իմաստուն պետական քաղաքականության արդյունքում ձեռնարկված բարեփոխումների շնորհիվ, Չինաստանը լուրջ նվաճումներ արձանագրեց: Այդ բարեփոխումների արդյունքում երկիրը սկսեց աստիճանաբար հրաժարվել  կոլտնտեսություններից` փոխարենը զարկ տալով մասնավոր ձեռներեցությանը: Նաև որդեգրեց օտարերկրյա ներդրումների խրախուսման, առևտրի, գիտության ու տեխնիկայի  զարգացմանը միտված քաղաքականություն: Արդյունքում, 2008 թ. օտարերկրյա ներդրումները կազմեցին 108 մլրդ դոլար:
Արտահանումների խրախուսման համար Չինաստանն իր ազգային արժույթը դոլարի նկատմամբ թերարժևորված է պահում, ինչը լրացուցիչ առավելություններ է ստեղծում միջազգային ասպարեզում չինական ապրանքների մրցունակության բարձրացման և արտաքին առևտրի ծավալների  ավելացման համար: ԵՄ-ն և հատկապես ԱՄՆ-ը բազմիցս ճնշումներ են գործադրել Չինաստանի վրա՝ ստիպելու նրան ազատականացնել յուանի կուրսը: Լայնամասշտաբ բարեփոխումների արդյունքում, 1980-ական թթ. վերջերից և 1990-ական թթ. սկզբներից Չինաստանին հաջողվեց ամբողջությամբ լուծել բնակչությանը պարենով ապահովելու  խնդիրը և ստեղծել տնտեսական զարգացման բարձր ու կայուն տեմպեր:
Չինաստանի կառավարությունը ժողովրդի բարեկեցության բարձրացման համար 2006 թ. 14%-ով բարձրացրեց գյուղատնտեսությանը հատկացվող միջոցները: Դրա հետ մեկտեղ աճում են ռազմական ծախսերը: 2005 թ. «Washington Times» թերթում հայտնվեց ԱՄՆ հետախուզության ղեկավար Ջոն Նեգրոպոնտեին ուղարկված գաղտնի զեկույցը, որով հաստատվեց, որ Չինաստանը կտրուկ թռիչք է կատարել բանակի վերազինման հարցում՝ զգալիորեն ավելացնելով բանակի հզորությունը:
Չինաստանը կախված է նավթի ներկրումներից, ուստի հասկանալով նման վիճակի անընդունելիությունը` չինական կառավարությունը սկսում է շեշտը դնել վերականգնվող էներգետիկ միջոցների վրա: 2010 թ. պլանավորվել է  այդ աղբյուրներից ստացվող մասնաբաժինը 2,5%-ից հասցնել 10%-ի: Սա, անշուշտ, դրական քայլ է էներգետիկ լիակատար անկախության ճանապարհին, քանի որ վերականգնվող էներգատեսակները բնությանը չեն վնասում և անսպառ են:
Ակնառու է պետական կառավարման բարձր արդյունավետությունն ու նպատակաուղղվածությունը: Պետության բարձրագույն ղեկավար կազմը ձևավորվում է աստիճանական ճանապարհով` բացառելով անփորձ ու քաղաքականապես թույլ մարդկանց ղեկավար դիրքի հասնելը: Իսկ պաշտոնյաների կոռուպցիոն նկրտումները կանխվում են շատ խիստ ձևով` հաճախ մահապատժի ենթարկելով (2000-2009 թթ. կաշառակերության համար շուրջ 10 հազար պաշտոնյա է գնդակահարվել):
Չինաստանի ռազմական բյուջեն վերջին տասնամյակներում կայուն աճի միտում է դրսևորում: 2010 թ. Չինաստանի ռազմական բյուջեն նախատեսվում է շուրջ 78 մլրդ դոլարի սահմաններում, ինչը 7,5%-ով բարձր է նախորդ տարվա ցուցանիշից (իսկ 2003 թ.` ընդամենը 30 մլրդ):
Բյուջեի աճին զուգընթաց, բանակի արդիականացման ու տեխնիկական հագեցվածության շարունակական բարձրացումը` ֆինանսատնտեսական ահռելի հնարավորությունների հետ զուգակցված, լուրջ նախադրյալներ է ստեղծում ռազմաքաղաքական հաջողություններ արձանագրելու համար: Գործող բանակի թիվը 2,5 մլն է, իսկ մոբիլիզացիոն հնարավորությունները` շուրջ 35 մլն մարդ, ինչը կարող է վերածվել անկասելի ուժի: Բնակչության մեծ թվաքանակն անխուսափելիորեն նոր «կենսական տարածքներ» ձեռք բերելու անհրաժեշտություն է առաջացնելու: Մասնավորապես, Չինաստանը որդեգրել է Ռուսական Սիբիրի և Հեռավոր Արևելքի խաղաղ նվաճման ծրագիր` այնտեղ առաջացնելով չինացիների հոծ զանգվածների կուտակումներ:
Աշխարհաքաղաքական գերտերություն համարվող ԱՄՆ-ն հասկանում է, որ իր հիմնական հակառակորդը Չինաստանն է և առիթը բաց չի թողնում անջատողական ձգտումներ հրահրելու՝ Տիբեթում ու Սինցզյան-Ույգուրական մարզերում և զինելու Թայվանին: Չինաստանում անցկացվող Օլիմպիադայի ժամանակ Վրաստանում պատերազմ չհրահրելու կանոնը խախտելը սուր ծայրով ուղղված էր նաև Չինաստանին: Չինաստանը կոշտ հակազդեցություն է ցուցաբերում ԱՄՆ այդ նկրտումներին: Իրանի հարցում Չինաստանը դեմ է արտահայտվում պատժամիջոցներին` զգալիորեն ապահովագրելով Իրանին դժվարություններից: Չինաստանի դոլարային պահուստների 2 տրիլիոնանոց մակարդակը կարող է  ամեն պահի ԱՄՆ դոլարի կոլապս առաջացնել, եթե Չինաստանը պահանջի այդ գումարին համարժեք ապրանքներ: Գայթակղությունը մեծ է. չնայած դրանից Չինաստանը նույնպես որոշ կորուստներ կունենա, սակայն գերիշխող դիրք ձեռք բերելու համար   այդ զոհողությանը գնալը ավելի ձեռնտու է երկարաժամկետ կտրվածքով, ինչի մասին չինացիները բազմիցս նախազգուշացրել են:
Ջորջ Սորոսի խոսքերով` Չինաստանը «համաշխարհային տնտեսության շարժիչի» դերում կփոխարինի ԱՄՆ-ին: Սորոսի կարծիքով` քաղաքական հավասարակշռությունը նախկինը չի մնա և ծանրության կենտրոնը ԱՄՆ-ից կտեղափոխվի Չինաստան. «Չինաստանը արդեն սկսել է հարձակումը ԱՄՆ տնտեսության գլխավոր հիմնասյուն դոլարի վրա»: Չինաստանը հենց իր արժույթն է համարում ԱՄՆ դոլարին այլընտրանք:
Համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամը նվազագույն հարվածներ հասցրեց Չինաստանին, քանի որ բանկային «փուչիկ» փչելու փոխարեն նա զարկ էր տալիս իր արտադրությանը: Ներկայումս, Չինաստանը թողարկում է աշխարհի  լայն սպառման ապրանքների առյուծի բաժինը: Մասնավորապես` համաշխարհային շուկայում վաճառվող լուսանկարչական սարքերի 50%-ը, օդափոխիչների` 30%-ը, լվացքի մեքենաների` 25%-ը, սառնարանների` 20%-ը,  բջջային հեռախոսների և համակարգիչների` 40%-ը, հեռուստացույցների` 45 %-ը: Չինաստանի դերը շոշափելի է նաև համաշխարհային պարենամթերքների և շուրջ 300 տեսակի այլ արտադրանքների թողարկման ոլորտներում, ինչը Չինաստանին վերածում է աշխարհի «գլխավոր արտադրամասի»:
Այսպիսով, պարզ է դառնում, որ մոտ ապագայում Չինաստանը աշխարհին կմատուցի «արևելյան անակնկալներ»:
Հակոբ Վարդանյան
Copyright © 2010 — ankakh.com. All Rights Reserved.

«Սեքսուալ հեղափոխության» ականները

Ի՞նչու է անցանկալի և վտանգավոր այսպես կոչված «սեքսուալ հեղափոխության» և դրա ծնունդ սանձարձակության տարածման գործընթացը, և ի՞նչ նպատակներ ունի այդ գործընթացի տարածումը:
Ընդհանրապես ցանկացած հեղափոխություն դեմ է բնությանը, քանի որ  բնության մեջ ամեն ինչ զարգանում է հստակ փուլերով: Օրինակ` մարդը ծնվում է, անցնում պատանեկություն, դեռահասություն, երիտասարդություն, ծերություն բնական շղթայով: Իսկ հեղափոխությունը կարելի է համեմատել նրա հետ, որ «առողջ երեխան» միանգամից վերածվում է «հիվանդ ծերունու»՝ խաթարելով զարգացման բնական սցենարը:
Այսօր արդեն լայն թափ է ստացել «սեքսուալ հեղափոխության» քարոզչությունը` մատուցվելով որպես քաղաքակրթության ամենակարևոր արժեքներից մեկը: Փորձ է արվում մարդուն վերածել կենդանական բնազդներով շարժվող էակի` լրիվ անտեսելով մարդու հոգևոր աշխարհը, նրա իսկական կոչումը: Ի՞նչ է թաքնված դրա տակ, և ի՞նչու է այն վտանգավոր տարբեր ազգերի ապագայի համար:
Փաստն այն է, որ ազգերին կարելի է հաղթել միայն հաղթելով նրանց երիտասարդությանը՝ բարոյազրկելու և այլասերելու ճանապարհով: Բոլոր նախկին կայսրությունները՝ Բաբելոն, Ասորեստան, Հռոմ, Բյուզանդիա, Պարսկաստան, կործանվել են հիմնականում մեկ պատճառով. այնտեղ ծայրաստիճան անկում են ապրել կարևոր ու հիմնարար բարոյական արժեքներ:
Այստեղից հետևում է, որ այլասերելով կարելի է կործանել թե’ ազգը, թե’ նրա պետությունը: Ուրեմն այդ հեղափոխությունը կանխարգելելն առաջնակարգ նշանակություն ունի ազգային անվտանգության համար:
Եվ ընդհանրապես կարիք չկա ինչ-որ բանի դոգմատիկորեն դեմ կամ կողմ լինել. պետք է միայն փորձել իմանալ փաստերն ու ճշմարտությունը:
Փորձեմ ավելի հանգամանալից անդրադառնալ մարդու հիմնական բնազդներից մեկին՝ սեռական բնազդին, հարցի ամենատարբեր ասպեկտների վերուծությամբ:
Ի՞նչ նշանակություն ունի նորմալ սեռական հարաբերությունները մարդու առողջության համար:
Հայտնի է, որ սեռական ակտը խիստ էներգատար գործողություն է (մեկ ակտի ժամանակ ծախսվում է այնքան էներգիա, որքան 15 րոպե ակտիվ վազքի ժամանակ): Սեռական ակտը կապված է սննդարար նյութերի ծախսի հետ. մասնավորապես խոսքը վերաբերում է տղամարդուն, ով ամեն անգամ կորցնում է որոշակի քանակով սերմնահեղուկ: Այդ հեղուկի քիմիական բաղադրության մեջ մտնում են հարյուրավոր նյութեր: Դրա արտադրության համար օրգանիզմը օգտագործում է սպիտակուցներ, ճարպեր, ֆերմենտներ, վիտամիններ, հանքային նյութեր:
Հայտնի է, որ մեկ ակտից հետո առաջացած սերմը բավական է 150 միլիոն կին բեղմնավորելու համար: Տվյալ պարագայում օրգանիզմը կարելի է համեմատել պահեստի հետ, որտեղից տեղի է ունենում «ապրանքի» արտահոսք:
Ինչ խոսք, նորմալ և չափավոր սեռական հարաբերությունները օգտակար են օրգանիզմի համար, քանի որ օրգանիզմը ունակ է լրացնելու այդ կորուստը` առանց վնասների: Իսկ «սեքսուալ հեղափոխության» ծնունդ տվող հաճախակի և սանձարձակ հարաբերությունները որոշակի վնաս են հասցնում մարդու օրգանիզմին, քանի որ  օրգանիզմում առկա սննդարար նյութերը անսպառ չեն և շատերի մոտ նույնիսկ որոշ կարևոր նյութերի քրոնիկ անբավարարություն կա:
Այսպիսով, եթե օրգանիզմը ստիպված է լինում իր ֆիզիկական հնարավորությունների սահմաններից շատ սերմ արտադրել, սերմի արտադրության համար ստիպված վերցնում է այլ օրգանների նորմալ աշխատանքի համար նախատեսված նյութերը, իսկ դրա արդյունքը լինում է այն, որ մյուս օրգան-համակարգերն իրենց բնականոն կենսագործունեության համար անհրաժեշտ նյութերը բավարար չեն ստանում, ինչը խախտում է նրանց ֆունկցիան: Ի հայտ են գալիս տարբեր հոգեֆիզիկական խնդիրներ՝ խիստ հոգնածություն, ընկճվածություն,  ուղեղի աշխատանքի խաթարում (ուղեղը օգտագործում է  ամբողջ օրգանիզմի ծախսած էներգիայի 25 տոկոսը), ագրեսիվ պահվածք, որը նույնպես կապված է նյարդերի աշխատանքի համար անհրաժեշտ նյութերի պակասի հետ: Եթե թվարկվածին գումարենք, որ մարդկանց մեծ մասը շատ հաճախ սնվում է անկանոն, անբավար սննդատու նյութեր ստանալով, վնասը կրկնապատկվում է:
Շատ հաճախ անկանոն և պատահական սեռական հարաբերությունների «պարգև» են դառնում տարբեր սեռավարակներ, քանի որ «ամեն տեղ, յուրաքանչյուրի հետ և ինչքան ուզես» սկզբունքով առաջնորդվելու դեպքում դժվար է այլ «բարիքներ» ակնկալելը: Օրինակ` Ռուսաստանում 1991 թվականից հետո տեղի ունեցած «հաջող» «սեռական հեղափոխության» արդյունքում, ըստ պաշտոնական տվյալների, տարեկան կատարվում է շուրջ 2 միլիոն հղիության արհեստական ընդհատում, որի մեկ տասներորդ մասը` մինչև 18 տարեկան աղջիների մոտ, ինչը շատ հաճախ հանգեցնում է անպտղության (չգրանցված հղիության ընդհատումների թիվը ավելի մեծ է):
Իսկ ԱՄՆ-ում ամեն 13 վայրկյանը մեկ 11-19 տարեկան մեկ դեռահաս ձեռք է բերում որևէ սեռավարակ:
Այսպիսով, զուտ ֆիզիոլոգիական առումով սեռական չափից շատ, անկանոն վարքը վնասակար է օրգանիզմի համար:
Ի՞նչ են սեռական հարաբերությունները կնոջ և տղամարդու համար` գենետիկական տեսանկյունից:
Գաղտնիք չէ,  որ մարդն իր շարունակականությունը ապահովում է սեռական ճանապարհով: Երեխան ձևավորվում է կնոջ ձվաբջջի և տղամարդու սերմնաբջջի միավորումից  և 9 ամիս զարգանալով կնոջ օրգանիզմում, վերածվում է երեխայի: Երեխայի գենոտիպը, այսինքն` արտաքին տեսքը, հասակը, քաշը, բնավորության առանձնահատկությունները, մտավոր ընդունակությունները, հիվանդությունների նկատմամբ նախատրամադրվածությունը, ձևավորվում է կնոջ և տղամարդու 23-ական զույգ քրոմոսոմների միավորումից` ապագա երեխային փոխանցելով 2 ծնողների գենետիկ կոդերը: Գենոտիպի ազդեցությունը ապագա երեխայի վրա 80% է, իսկ նրա հատկանիշների մնացած 20 տոկոսը ձևավորվում է ֆենոտիպով, այսինքն` արտաքին միջավայրի ազդեցությամբ (սննունդ, կլիմա, դաստիարակություն):
Կախված այն հանգամանքից, թե ծնողներից որ մեկի գեներն են  դոմինանտ` գերակա,  երեխան ձեռք է բերում տվյալ ծնողին ավելի բնորոշ արտաքին և ներքին հատկություններ:
Պատկերավոր ասած, երեխան ունի իր ծնողների ու բոլոր նախորդ սերունդների ժառանգական հատկանիշների ամբողջությունը, ինչը պահպանվում է նրա ԴՆԹ-ի մեջ:
Շատ ժողովուրդների մեջ ժառանգականությունը փոխանցվում է տղամարդու միջոցով:
Այնուամենայնիվ, այդ հարաբերություններում հատուկ կարևորություն է ձեռք բերում կինը: Ինչու՞:
Հայտնի է, որ մինչև առաջին ակտը կնոջ սեռական համակարգը պաշտպանված է հատուկ գոյացությամբ՝ կուսաթաղանթով, ինչն արգելում է այլ նյութերի ներթափանցումը կնոջ օրգանիզմ: Այդ թաղանթը խախտվում է ընդամենը մեկ անգամ և բնական ճանապարհով և այլևս չի վերականգնվում: Իսկ ի՞նչու բնության մեջ նման «հարմարություն» ունի միայն կինը:
Քանի որ մարդը մյուս կենդանի արարածներից տարբերվում է բանականությամբ (մտածելու, վերլուծելու և հատուկ էմոցիաներ ապրելու հատկություն), սեռական հարաբերությունները վերածվում են ոչ միայն սերունդ շարունակելու, այլև այդ սերունդներին ծնողների որոշակի հատկանիշների փոխանցման միջոցի: Այդ հատկանիշների փոխանցման որոշակիությունն էլ ապահովվում է կուսաթաղանթի առկայության միջոցով:
Այստեղ գլխավորն այն է, որ կնոջ կյանքում առաջին տղամարդը, որը խախտում է կուսաթաղանթի պաշտպանությունը, դառնում է նրա հաջորդ բոլոր երեխաների իսկական հայրը: Այսինքն` առաջին տղամարդը իր գենետիկ նյութի միջոցով կնոջ օրգանիզմում կատարում է որոշ էներգետիկ-կառուցվածքային փոփոխություններ` այնտեղ թողնելով իր ընդհանուր հատկանիշների ամբողջությունը, որով էլ պայմանավովում են ապագա երեխաների շատ հատկանիշներ:
Այս երևույթը հայտնի է «տելեգոնիա» (tele-hեռավոր goni-ծնունդ) անունով, որն առաջին անգամ գիտականորեն ուսումնասիրել է Չարլզ Դարվինի ընկեր Լորդ Մորտոնը 19-րդ դարի կեսերին: Նա որոշել էր զտարյուն անգլիական էգ ձիուն խաչասերել արու զեբրի հետ՝ հուսալով ավելի լավացնել հաջորդ սերնդի հատկությունները:Սակայն սերունդ այդպես էլ չստացվեց և նա նորից այդ էգ ձիուն խաչասերեց այս անգամ արդեն արու ձիու հետ և ստացված քուռակի վրա երևացին զեբրին բնորոշ զոլեր:
(«Տելեգոնիա» երևույթը մանրամասն նկարագրվում է Սորբոնի համալսարանի պրոֆեսոր Ֆելիքս  Լեդանտեկի  «Индивид, эволюция, наследственность и неодарвинисты» գրքի 24-րդ գլխում):
1960-ական թթ. ԽՍՀՄ ժամանեցին աֆրիկյան երկրների բազմաթիվ երիտասարդներ` երիտասարդական փառատոններին մասնակցելու համար, և նրանց հեռանալուց շատ անց ծնվում էին սևամորթ երեխաներ, թեև նրանց մայրերը հավաստիացնում էին, որ իրենց երեխան սպիտակամորթ հորից է:
Մինչև 1960-ական թթ. կատարված բազմաթիվ փորձերի արդյունքում երևույթը հաստատվեց բոլոր կենդանիների և նաև մարդու մոտ:
Սրա վրա է հիմնված ցեղական զտարյուն կենդանիների բուծումը: Ավելի պատկերավոր ասած, սերմը կարել է համեմատել լազերային ճառագայթի հետ, իսկ կնոջ օրգանիզմը` ձայնասկավառակի, որի վրա այդ լազերային ճառագայթով գրվում է սերմի տիրոջ մասին ողջ տեղեկատվությունը: Այդ առաջին տեղեկատվությունն էլ մյուս բոլոր գրվածներից ամենակայունն ու ուժեղն է և պահպանվում է մինչև կնոջ կյանքի վերջը: Իսկ կնոջ մյուս զուգընկերներից ծնված երեխաները շատ հատկանիշներով նման են լինում կնոջ առաջին տղամարդուն: Եվ շատ հաճախ մարդիկ զարմանում են` տեսնելով, որ իրենց երեխաները գրեթե նման չեն նրանց թվացյալ հայրերին:
Այսպիսով, մինչև ամուսնությունը կնոջ կուսաթաղանթի պահպանումը ոչ թե ինչ որ  հետամնացության, նահապետականության արդյունք է, այլ կոնկրետ գենետիկ անհրաժեշտություն: Ցանկացած ազգի պահպանման կամ կործանման բանալին գտնվում է կնոջ ձեռքում: Կնոջ առողջության և պարկեշտության պահպանումը ռազմավարական զենք է պետության համար:
Դժվար է հետամնաց անվանել շատ ժողովուրդների նախնիներին, ովքեր գիտեին և պահում էին նման կարևոր ճշմարտությունը. այս երևույթը չհարգող կանանց հետ ոչ ոք չի ամուսնացել, և նրանք մերժվել են հասարակության կողմից շատ որոշակի պատճառներով:
«Տելեգոնիա» երևույթը գրավոր կերպով ամրագրված է մարդկության ստեղծած բոլոր մեծ կրոններում՝ քրիստոնեություն, իսլամ, հուդայականություն. նաև հեթանոսությունում կա:
Երբ, այդ ճշմարտությունը ենթագիտակցորեն հասկացող ու պահպանել ձգտող տղամարդանց «սեքսուալ հեղափոխության» ջահակիրները համարում են հետամնաց ու էգոիստ, դա չիմացության հետևանքով ծնված անհիմն պիտակավորում է: Փաստն այն է որ, եթե մարդիկ ցանկանում են, որ իրենց երեխաները հենց իրենց նման լինեն, սա միանգամայն բնական անհրաժեշտություն է:
«Սեքսուալ հեղափոխության» և սանձարձակության տարածման գործընթացի հետևանք կարող են լինել վեներական հիվանդություններով պայմանավորված անպտղությունը, գենետիկ արատներ ունեցող երեխաների թվի ավելացումը, ազգի բարոյահոգեբանական անկումը, պետության կորիզ հանդիսացող ընտանիքի ինստիտուտի քայքայումը:
Բնության մեջ ոչինչ անիմաստ և անտեղի չէ: Ամեն ինչ ունի իր որոշակի նշանակությունը, մարդու սեքսուալ վարքը նույնպես:
Միայն կարելի է զարմանալ, թե ինչպես են դեգրադացվող ամերիկացիները և եվրոպացիները տարածում «սեքսուալ հեղափոխության» «լուսավոր» գաղափարները:

Հակոբ Վարդանյան
Copyright © 2010 — ankakh.com. All Rights Reserved.

Турецко-азербайджанское военное сотрудничество еще продолжается

22-го февраля министр Иностранных дел Турции Ахмед Давутоглу в очередной раз подтвердил, что “Турецко-азербайджанское братство продолжает развиваться по логике “одна нация – два государства”. Заявление бывшего президента Турции Сулеймана Демирела свидетельствует о продолжительности турецко-азербайджанских отношений. Очевидно, любая напряженность в турецко-азербайджанских отношениях не может быть длительной и помешать осуществлению стратегических программ.
Со дня независимости Азербайджана и по сей день между Турцией и Азербайджаном действует тесное сотрудничество в самых различных областях. Турция, в частности, продолжает серьезные вложения в развитие оборонной сферы и совершенствование вооруженных сил Азербайджана.
В марте прошлого года турецкая компания “Roketsan” и азербайджанская “Iqlim” пришли к соглашению об организации производства многоствольных ракетных систем 107 мм и 122 мм диаметра. По свидетельству ряда военных экспертов, эти комплексные установки, имеющие дальность поражения 11 км, позволяют проводить боевые действия круглосуточно и при любой погоде.
В настоящее время идут переговоры с турецкой компанией «Aselsan» с целью организации производства легких вооружений, электронных военных приборов и приборов ночного видения.
Протоколы о материальном содействии, подписанные “Между Минобороны Азербайджана и Главштабом Турции” в марте 2001 г., дали Турции широкие возможности для “реформации” азербайджанских вооруженных сил.
В целом, турецко-азербайджанское военное сотрудничество включает следующие приоритеты:
- подготовка азербайджанских военных кадров с участием турецких инструкторов;
- консультативное участие турецких высших офицеров;
-  получение и совместная разработка разведданных;
- содействие структурным изменениям вооруженных сил Азербайджана – для приведения в соответствие с критериями НАТО.
В связи с азербайджано-карабахской войной это сотрудничество стало только углубляться.
По свидетельству ряда российских СМИ, до конца 1992-го г. Турция отправила в Азербайджан 5-6 тыс. офицеров и солдат. После первых успехов армянских сил на карабахском фронте (освобождение Шуши и Лачина), турецкое правительство стало рассматривать вопрос и применении прямой военной агрессии против Армении.
В августе 1992 г. военное сотрудничество двух стран, согласно подписанному двустороннему договору, была поставленна на правовую основу. Уже в 1992-93 гг. 3-я полевая турецкая армия, в распоряжении которой было 1500 танков, 2500 артиллерийских орудий, 1100 боевых машин пехоты, в зоне армянской границы проводила военные маневры, с угрозой возможной военной агрессии в соответствующий момент. Военного вторжения не произошло скорее всего по причине запрета со стороны сверхдержав. В частности, командующий вооруженными силами СНГ Маршал Шапошников строго предупредил, что “если там прибавится еще одна сторона, мы можем встать перед угрозой третьей мировой”.
Несмотря на то, что стало ясно, что прямого военного вторжения уже не произойдет, Турция продолжала военные маневры вдоль границы Армении. Это можно объяснить стремлением оказать психологическое влияние на Армению, что заставило бы ее призвать дополнительные силы к границе и оставаться в напряжении. Об этой стратегии свидетельствуют также постоянные угрозы, звучащие в адрес Армении со стороны высших руководящих кругов Турции и призывы о необходимости сотрудничества с Азербайджаном.
В 1993 г. между Турцией и Азербайджаном было подписано соглашение, по которому турецкая сторона обязуется предоставить Азербайджану легкую военную технику и подготовить военных специалистов.
На всех этапах карабахской войны, Турция продолжала оказывать Азербайджану содействие в различных вопросах.
Согласно турецкой газете “Hurriyet”, в Азербайджане к 1994 г. численность турецких высших офицеров достигла 256-и. Эти офицеры осуществляют в Азербайджане функции разработки военных операций и консультативного управления азербайджанскими войсками. Турецкие офицеры, имеющие опыт военных операций против расположенных в горной местности курдов, могли внести значительный вклад в дело развития тактических навыков азербайджанской армии.
Турецкая националистическая организация “Серые волки” в свою очередь также оказала свое участие в вопросе помощи Азербайджану.  В течение тех лет их общая численность в Азербайджане достигала 15 тыс., и в азербайджанских силовых структурах они занимали важные должности.
Хотя Азербайджан и понес поражение, после прекращения огня 1994-го г., турецко-азербайджанское военное сотрудничество вступило в новую стадию. В 1996 г. между Турцией и Азербайджаном в Анкаре был подписан договор “О военном обучении и научно-техническом сотрудничестве”, а весной 1999 г. – договор о стратегическом сотрудничестве. Согласно этому договору, Азербайджан не может самостоятельно принимать решение о начале военных действий, и Турция гарантирует безопасность Азербайджана в случае любой направленной против него агрессии.
Таким образом, фактически, Турция взяла в свои руки главный рычаг для контролирования войны. Значит, очень логично искать в Турции концы воинственных заявлений Азербайджана.
Акоп Варданян
Copyright © 2010 — ankakh.com. All Rights Reserved.

Թուրք-ադրբեջանական ռազմական համագործակցությունը դեռ շարունակվում է

Փետրվարի 22-ին Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարար Ահմեդ Դավութօղլուն մեկ անգամ ևս հաստատեց, որ «Թուրք-ադրբեջանական եղբայրությունը շարունակելու է զարգանալ «մեկ ազգ, երկու պետություն» տրամաբանությամբ»: Հայտարարությունը վկայեց Թուրքիայի նախկին նախագահ Սուլեյման Դեմիրելի` թուրք-ադրբեջանական հարաբերությունների մասին արած բնորոշման երկարաժամկետությունը: Ակնհայտ է, որ թուրք-ադրբեջանական հարաբերություններում հնարավոր ցանկացած լարվածություն չի կարող երկարաժամկետ լինել ու խաթարել ռազմավարական ծրագրերի իրականացումը:
Ադրբեջանի անկախացումից մինչ օրս Թուրքիայի ու Ադրբեջանի միջև ամենատարբեր ոլորտներում գործում է խոր համագործակցություն: Թուրքիան հատկապես շարունակում է լուրջ ներդրում ունենալ Ադրբեջանի զինված ուժերի կատարելագործման ու պաշտպանության ոլորտի զարգացման գործում:
Անցյալ տարվա մարտին թուրքական «Roketsan» և ադրբեջանական «Iqlim» ընկերությունների միջև համաձայնություն ձեռք բերվեց 107 մմ և 122 մմ տրամաչափի բազմափող հրթիռային համակարգերի արտադրություն կազմակերպելու համար: Մի շարք ռազմական փորձագետների վկայությամբ` այդ համալիրները, ունենալով 11 կմ հեռահարություն, հնարավորություն են տալիս շուրջօրյա մարտ վարել ցանկացած եղանակային պայմաններում:
Ներկայում բանակցություններ են ընթանում թուրքական «Aselsan» ընկերության հետ` թեթև զինատեսակների, գիշերային տեսանելիության և ռազմական ոլորտի էլեկտրոնային սարքերի արտադրություն կազմակերպելու նպատակով:
2001 թ. մարտին «Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարության և Թուրքիայի Գլխավոր շտաբի միջև նյութական օժանդակության մասին» կնքված արձանագրությունները լայն հնարավորություններ են տվել Թուրքիային «բարեփոխելու» ադրբեջանական զինուժը:
Ընդհանուր առմամբ, թուրք-ադրբեջանական ռազմական համագործակցությունը ներառում է հետևյալ առաջնայնությունները.
  1. Ադրբեջանի զինվորական կադրերի պատրաստում թուրք հրահանգիչների մասնակցությամբ,
  2. թուրք բարձրաստիճան սպաների խորհրդատվական մասնակցություն,
  3. հետախուզական տեղեկությունների ձեռքբերում և համատեղ մշակում,
  4. աջակցություն Ադրբեջանի զինված ուժերի կառուցվածքային փոփոխություններին` ՆԱՏՕ-ի չափանիշներին համապատասխանեցնելու համար:
Ադրբեջանա-ղարաբաղյան պատերազմով պայմանավորված` այս համագործակցությունը սկսեց ավելի խորանալ:
Ռուսական մի շարք լրատվամիջոցների վկայությամբ` մինչև 1992 թ. վերջը Թուրքիան Ադրբեջան է ուղարկել 5-6 հազար սպա և զինվոր: Ղարաբաղյան ճակատում հայկական ուժերի առաջին հաջողություններից հետո (Շուշիի և Լաչինի ազատագրում) թուրքական կառավարությունը քննարկում էր Հայաստանի դեմ ուղղակի ռազմական ագրեսիա ձեռնարկելու հարցը: 1992 թ. օգոստոսին կնքված երկկողմ պայմանագրով երկու երկրների ռազմական համագործակցությունն իրավականացվեց: Արդեն 1992-93 թթ. թուրքական 3-րդ դաշտային բանակը, որի տրամադրության տակ կար 1500 տանկ, 2500 հրանոթ, 1100 հետևակի մարտական մեքենա, Հայաստանի սահմանների մոտ զորաշարժեր էր անցկացնում` համապատասխան պահին ռազմական ագրեսիայի  հնարավոր սպառնալիքով: Ռազմական ներխուժումը թերևս տեղի չունեցավ գերտերությունների արգելքի պատճառով: Մասնավորապես, ԱՊՀ զինված ուժերի հրամանատար, մարշալ Շապոշնիկովը խիստ նախազգուշացրեց, որ «Եթե այնտեղ ևս մի կողմ ավելանա, մենք կարող ենք հայտնվել երրորդ համաշխարհայինի վտանգի առջև»:
Թեև պարզ դարձավ, որ ուղղակի ռազմական միջամտությունն այլևս անթույլատրելի է, Թուրքիան շարունակում էր զորաշարժերը Հայաստանի սահմանի երկայնքով: Սա կարելի է բացատրել Հայաստանի վրա հոգեբանական ազդեցություն ունենալու ձգտումով, որը կստիպեր  Հայաստանին լրացուցիչ ուժեր պահել սահմանին և լարվածության մեջ մնալ: Այս ռազմավարության մասին են վկայում Թուրքիայի ամենաբարձր ղեկավար շրջաններից անընդհատ Հայաստանի հասցեին հնչող սպառնալիքներն ու Ադրբեջանի հետ համագործակցելու անհրաժեշտության մասին կոչերը:
1993 թ. Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև կնքվեց համաձայություն, ըստ որի` թուրքական կողմը պարտավորվեց Ադրբեջանին տրամադրել թեթև զինտեխնիկա և պատրաստել ռազմական մասնագետներ:
Ղարաբաղյան պատերազմի բոլոր փուլերում Թուրքիան շարունակեց ամենատարբեր տիպի օժանդակություն տրամադրել Ադրբեջանին:
Ըստ թուրքական «Hurriyet» թերթի` Ադրբեջանում թուրքական բարձրաստիճան սպաների թիվը 1994 թ. հասնում էր 256-ի: Այս սպաներն իրականացնում էին Ադրբեջանի ռազմական օպերացիաների մշակման ու ադրբեջանական զորքի խորհրդատվական ղեկավարման գործառույթներ: Լեռնային տեղանքում քրդերի դեմ ռազմական գործողությունների փորձ ունեցող թուրքական սպաները կարող էին կարևոր ներդրում ունենալ ադրբեջանական բանակի մարտավարական հմտությունների զարգացման գործում:
Թուրքական ազգայնական «Գորշ գայլեր» կազմակերպությունն իր հերթին անմասն չմնաց Ադրբեջանին օգնություն ցույց տալու հարցում: Այդ տարիներին նրանց ընդհանուր թիվը Ադրբեջանում հասնում էր 15 հազարի, որոնք կարևոր պաշտոններ էին զբաղեցնում Ադրբեջանի ուժային կառույցներում:
Թեև Ադրբեջանն, այդուամենայնիվ պարտություն կրեց, 1994 թ. զինադադարից հետո թուրք-ադրբեջանական ռազմական համագործակցությունը նոր փուլ մտավ: 1996 թ. Անկարայում Թուրքիայի ու Ադրբեջանի միջև «Ռազմական ուսուցման և գիտատեխնիկական համագործակցության մասին» պայմանագիր կնքվեց, իսկ 1999 թ. գարնանը` ռազմավարական համագործակցության մասին պայմանագիր: Ըստ այդ ուշագրավ պայմանագրի` Ադրբեջանը չի կարող ռազմական գործողություններ սկսելու ինքնուրույն որոշում ընդունել, և Թուրքիան երաշխավորում է Ադրբեջանի անվտանգությունը` նրա դեմ ուղղված ցանկացած ագրեսիայի դեպքում:
Սրանով, փաստորեն, Թուրքիան իր ձեռքում է կենտրոնացրել պատերազմի վերսկսման գլխավոր լծակը: Ուստի, շատ տրամաբանական է Ադրբեջանի ռազմաշունչ հայտարարությունների «թելերը» Թուրքիայում փնտրելը:
Հակոբ Վարդանյան
Copyright © 2010 — ankakh.com. All Rights Reserved.

Ես դեմ եմ Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացի շարունակմանը

Մարտի 5-ին ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի կողմից Հայոց ցեղասպանությունը դատապարտող 252 բանաձևի ընդունումը հայ հանրությունը մեծ ուրախությամբ ընդունեց:
Նույն հանձնաժողովի կողմից նման բանաձև նախկինում ընդունվել է 3 անգամ` 2000, 2005, 2007 թթ, բայց ընթացք չի տրվել` չհասնելով Կոնգրեսի կողմից Հայոց ցեղասպանությունը դատապարտող օրենքի ընդունման:
Հարց է ծագում, իրո՞ք անհրաժեշտ է Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացը շարունակել, ի՞նչ դրական արդյունք է տվել նախկինում երկու տասնյակից ավելի պետությունների կողմից ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձևերի ընդունումը, երբ Թուրքիան այն չի ճանաչում: Պարզ չէ` որն է հայկական կողմի համար այդ քաղաքականության իրական օգուտն ու նպատակահարմարությունը, եթե ճանաչումը ծառայում է միայն ճանաչող երկրի շահերին:
Օրինակ` Ֆրանսիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչման գլխավոր շարժառիթը Թուրքիայի` ԵՄ անդամակցության բանակցությունների ձախողումն էր, իսկ հարցը քրեականացնելը` թուրք էմիգրանտների վրա ազդեցության լծակների ավելացումը: Իսկ Թուրքիայի կողմից ֆրանսիական ապրանքների բոյկոտը երկար չտևեց, և այդ երկու երկրների միջև հարաբերությունները շարունակեցին նորմալ հունով զարգանալ: Նույնը կատարվեց և Շվեյցարիայում:
Թիրախը, փաստորեն, սխալ է ընտրված: Հանցագործը Թուրքիան է, ուստի ավելի նպատակահարմար է համապատասխան քայլեր ձեռնարկել Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանության ճանաչման գործընթացը հասունացնելու համար, ոչ թե հանցանքի «վկաներին» կատարված հանցանքը ճանաչել տալով` Թուրքիայի վրա ճնշումներ գործադրել:
Իսկ իրականությունն այն է, որ Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձևերը տարբեր երկրներում և հատկապես ԱՄՆ-ում քվեարկության են դրվում այն ժամանակ, երբ Թուրքիայի վրա ճնշում գործադրելու խնդիր է առաջանում:
Թուրքիան բավական մեծ «անկանխատեսելիության գործակից» ունի, և դա հասկանալով` ԱՄՆ-ն միշտ ձգտում է Թուրքիայի «բոնապարտիստական» ձգտումները սանձել սառը ցնցուղով, այն է` Հայոց ցեղասպանությունը դատապարտող բանաձևը Ներկայացուցիչների պալատ մտցնելով: Եվ ստանալով ակնկալված զիջումը` ամերիկյան վարչակազմը թույլ չի տալիս, որ հարցն ավելի լուրջ մասշտաբով դրվի քննարկման:
Փաստորեն, մի ամբողջ ժողովրդի պատմական մեծագույն աղետը որպես ցեղասպանություն ճանաչել կամ չճանաչելը վերածվում է միջազգային քաղաքական շահարկումների առարկայի:
Բացի այդ, Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման քաղաքականությունը շարունակելը չի կարող դրդել Թուրքիային փոխել իր դիրքորոշումն այդ հարցում: Յուրաքանչյուր ճնշում հանգեցնելու է հակազդեցության, ինչպես, օրինակ` վերջերս բանաձևի ընդունումից հետո Թուրքիայի վարքագիծը. Անկարայում ԱՄՆ դեսպան Ջեֆրի Ջոնսոնին թուրքերը հայտնեցին, որ իրենք ոչ մի դեպքում որոշումներ չեն ընդունի, եթե իրենց վրա ճնշում գործադրվի:
Թուրքիայի այս մերժողական դիրքորոշումը բնական է, եթե հաշվի առնենք այն, որ տասնամյակներ շարունակ այդ երկրում ցեղասպանության հարցը եղել է խստագույն տաբու, թուրք ժողովուրդը սնվել է պաշտոնական կեղծ գաղափարներով: Թուրքիայի` փաստն ամեն կերպ թաքցնելու ազգային քաղաքականությունը թուրք հանրությանը դարձրել է անողոք ու անզիջում: Եվ ներկա իշխանությունը նման ոչ բավարար հասարակական կամքի պայմաններում, եթե ուզենա էլ, չի կարող ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը:
Այսպիսով, հրամայական է դառնում Հայոց ցեղասպանության ճանաչման ու դատապարտման հարցում Հայաստանի մարտավարության փոփոխությունը:
Թուրքիայում չճանաչելու կարծրատիպը կոտրելու լավագույն միջոցը կարող է լինել թուրք հասարակությանը Հայոց ցեղասպանության մասին իրական փաստերը մատչելի դարձնելու քաղաքականությունը: Օրինակ` անհրաժեշտ է ինտերնետում կայքէջեր ստեղծել` Հայոց ցեղասպանությունը հաստատող փաստագրական նյութերով, թուրքերեն: Միաժամանակ քայլեր ձեռնարկել, որպեսզի ապահովվի դրանց հասանելիությունը Թուրքիայի քաղաքացիների համար:
Միջազգային ճանաչման գործընթացի վրա ծախսվող միջոցները կարելի է ուղղել Թուրքիայիում 301-րդ հոդվածի վերացման գործին: Ապա, դրա հաջողության դեպքում, Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ եղած գրքերը թարգմանել թուրքերեն, նորերը կազմել` տարբեր երկրների արխիվային նյութերի ընդգրկմամբ, ու տարածել:
Փաստենք, որ Հայոց ցեղասպանության մասին թուրքալեզու տեղեկատվական բազան անկատար է. թուրքերեն տպագիր ու էլեկտրոնային նյութերը մերժողական  բովանդակություն ունեն և արտահայտում են Թուրքիայի պաշտոնական տեսակետը: Ուստի, հրամայական է լրացնել այս բացը և իրական փաստերը թուրքերենով տարածելով` իրազեկել թուրք հանրությանը: Ինչպես Վահան Դիլանյանն է նշում «Հայ-թուրքական երկխոսության նոր փուլը» հոդվածում. «Թուրքական բնակչության մեծ մասը չի ընդունում Հայոց ցեղասպանությունը, քանի որ չի հավատում, որ իրենց նախնիներն այդպիսի ոճրագործություն են արել»:
Ընդհանուր հետաքրքրության աճի պայմաններում, որը պետք է իրականացվի PR տեխնոլոգիաների միջոցով, թուրքերի շրջանում լայն քննարկումներ կսկսվեն: Ինչպես, օրինակ` 2008 թ. թուրք մտավորականության կազմակերպած ինտերնետային ստորագրահավաքը, երբ 30 հազար թուրք Հայոց ցեղասպանության համար հայերից ներողություն խնդրեց: Չնայած ներողություն հայտնողների թիվը փոքր էր, այն մեծ արձագանք գտավ այդ երկրում:
Այդպիսով, ստեղծելով Հայոց ցեղասպանության մասին ճշմարտությունն իմացող ժողովրդական «կրիտիկական զանգված», կձևավորվի հասարակական համապատասխան միջավայր, որը հնարավորություն կտա թուրքական կառավարությանը քաղաքական կամք դրսևորել` ճանաչելու և դատապարտելու Հայոց ցեղասպանությունը:
Նշված ռազմավարության իրականացումը դժվար ու երկարատև է լինելու, բայց` իրագործելի ու նպատակային:
Մեր ունեցած պատմական փորձն ու ներկայիս քաղաքական գործընթացները հաշվի առնելով` պետք է հասկանանք, որ Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման քաղաքականությունն անվերջ ու, հետևաբար, անհեռանկար ու անիմաստ գործընթաց է: Ավելի կարևոր է, որ Թուրքիան ճանաչի ու դատապարտի Հայոց ցեղասպանությունը, քան միջազգային  հանրությունը:

Հակոբ Վարդանյան
Copyright © 2010 — ankakh.com. All Rights Reserved.

The Fall of the American Empire

The pre-election slogan of Obama «change», which envisaged the creation of millions of work places in the country, does not come true. The crisis continues to deepen threatening the position of the USA as the world super power. The ‘Itar Tass’ news agency announced on the 24th of February that nearly 702 banks are on the verge of bankruptcy in the US. The unemployment rate stands now at the level of 9.7% and includes around 15 million people according to the US official statistics published in January 2010. 2.4 millions of people lost their work after Obama had become the President.
While having all the «classical» features of the empires (financial supremacy, powerful military presence in other countries and ethnic diversity), the USA is sentenced to the fate of empires.
Problems related to financial-economic, military, structural, social and geopolitical fields will be presented here below and they prove the thesis that there is a forthcoming trend of losing the USA supremacy in the world.
The immediate problem that threatens the USA is the danger of becoming bankrupt since for the past 30 years the external debt of the country rose from 909 billion to 12 trillion US dollars in November 2009. The level of the debt, which has a tendency to grow, makes it impossible to pay off. This may entail the loss of the status of the US dollar as a reserve currency thereby depriving the US of the number one opportunity to influence the world.
The repudiation of the US dollar as the main currency is currently in the process of intensification. Iran, Turkey, Venezuela, Argentine, Brazil, Cuba, and Bolivia had already abandoned the US dollar as the main international currency. The idea of abandoning the American currency is presently considered by such powerful states as China, Russian and India.
The head of the International Monetary Fund (the IMF) Dominique Strauss-Kahn already in November 8, 2009 announced that the US dollar’s days of being the international reserve currency are numbered while he was in China with the official visit.
The ongoing military activities in Iraq and Afghanistan also threaten to bring about the phenomenon of the «second Vietnam». The US continues to increase the number of its troops in Afghanistan. The expenses in Afghanistan reached the amount of 300 billions of dollars. Last year Obama made an announcement in the «West Point Military Academy» that he signed a decree to send 30 000 thousands of additional troops to Afghanistan.
The sending of the additional troops to Afghanistan is a huge burden for the economics of country which is already in a very difficult situation. This fact in turn affects an increase of taxes with all entailing consequences such as the lowering of the level of welfare and the competiveness of the American goods. In addition to that, the continuation of the military operations in Iraq with the 250 000 large American army staying there for 5 years entailed the expenses as large as 1 trillion dollars starting from 2003 till now. Besides, the US stands in front of serious military problems in Afghan front as the increase of the number of troops is based on the intention to prevail over the forces of Taliban there. However, the Soviet experience in Afghanistan in 1979-1989 years demonstrated that this might be a faulty logic.
The President Obama has recently endorsed the US military budget around 680 billion dollars. The deficit of the state budget is going to be a record high reaching 1.8 trillion dollars which is 180 times more than the level of 1998.
The financial and economic crisis is looming large for the US too given the current state budget deficit and the military budget. These negative outcomes are going to touch on other fields of the life precisely because of the high level of expenses foreseen in the military budget.
The third international financial crisis in row that started in the 2007 and the "overproduction" of the US dollar inflicts a heavy blow to the US economics with the view of the compared growth of the services and goods. In particular, such prominent banks as Lehman Brothers, Goldman Sachs, Morgan Stanley, Washington Mutual went bankrupt or lost their positions.
A noticeable portion of the population losing employment could not retain its property due to the inability to pay off the mortgages. The people found themselves in the streets. Given the accessibility and availability of the free sold weapons, the increased level of the homeless Americans is fraught with the anarchy and the danger of a civil war.
The number of prisoners per capita makes the US number of one in the world. 715 prisoners come per each 100 000 of population. The overall number of the prisoners is 2.5 million people.
Chinese and Russian counter influence on the US supremacy started to grow for the past four years too. For example, the Russian-Georgian war reestablished the Russian prevalence in the region and delivered a blow to the US positions. The US failed to provide a real assistance to its ally Georgia and Russia confirmed its military presence in South Ossetia and Abkhazia by concluding treaties.
Despite the international crisis, Chinese economics continued to show its growth by 8.7% in 2009 and by 10% in 2010 according to the IMF forecast. Besides, China increasingly shows the desire to become the world hegemony. It modernizes the armament of its armies and steps up efforts in the development of space technology.
The fifth administrative division has its weak spots. The states have relatively high autonomy from the central authority to which they are subject. As a result, they have trends towards secession. Each federal state has its special constitution, laws and judiciary as well as executive. They are in fact independent states. The secession proneness of the American states has its precedent in the past. In 1861-1865 the south states wanted to secede from the Union. The insufficient funding of the states today created serious discontent with the central authorities. In this respect it is interesting to note that the banner of the California state bears the title the «Republic of California».
The mentioned above facts witness that the US will encounter serious issues in the near future thereby losing its role of powerful empire.

Hakob Vardanyan
Copyright © 2010 — ankakh.com. All Rights Reserved.

Закат Американской империи

Предвыборный девиз президента США Обамы – “перемены”, который предполагал создание в стране миллионов рабочих мест и оздоровление экономики – не действует. Кризис все более углубляется, угрожая ведущим позициям США в мире. Агентство “ИТАР-ТАСС” 24-го февраля сообщило, что 702 банка США находятся на грани банкротства. Согласно официальным данным США, опубликованным 5-го февраля, в январе 2010 г. уровень безработицы составил 9,7%: в стране безработными являются 15 млн человек. После прихода к власти Обамы, 2,4 млн человек потеряли работу.
Обладая “классическими” признаками, присущими всем империям – финансовое  превосходство в мире, мощный военный потенциал, военное присутствие в других странах, разнообразие этнического состава – США фактически  обречены повторить их судьбу.
Ниже приводятся существующие в финансово-технической, инфраструктурной, социальной и геополитической сферах причины, которыми обосновывается тезис о скорой потере США своей геополитической превосходящей роли.
Первое – США грозит быть признанной банкротом, поскольку государственный долг страны за последние 30 лет увеличился в 13 раз – с 909 млрд. в ноябре 2009 г. достигнув 12 триллионов долларов. Такой уровень государственного долга, который к тому же имеет тенденцию к росту, делает его погашение почти невозможным. Это может привести к потере статуса доллара США как всемирной резервной валюты, лишив США рычага воздействия номер 1 на мировые процессы.
Процесс отказа от доллара находится сейчас на довольно активной стадии: от него уже отказались многие страны – Иран, Турция, Венесуэлла, Аргентина, Бразилия, Куба, Боливия. О том, чтобы отказаться от американской валюты всерьез думают такие мощные страны как Китай, Россия и Индия. Руководитель Международного Валютного фонда (МВФ) Доменик Стросс-Кан еще в 2009 г. 8-го ноября, находясь с официальным визитом в Китае, заявил: “Дни доллара как главной мировой резервной валюты – сочтены”.
Второе – Затянувшиеся военные действия в Ираке и Афганистане, грозят превратиться во “второй Вьетнам”. США продолжают увеличивать численность своих войск в Афганистане. Начиная с 2001 г. в Афганистане военные расходы составили 300 млрд долларов. А 1-го декабря прошлого года президент Обама в Военной академии “Вест Поинт” объявил, что подписан приказ об отправке в Афганистан еще 30 тыс. американских солдат.
Отправка дополнительных сил, которая приведет к еще большему повышению налогов, и в результате к снижению уровня жизни населения, и понижению конкурентоспособности американских товаров, является большой нагрузкой для американской экономики, которая и без того находится в тяжелом положении. В дополнение к этому, вот уже 5 лет продолжающиеся военные действия в Ираке с участием 250-тысячной армии: по официальным данным с 2003 года по сей день расходы на них составили 1 триллион долларов. Кроме того США стоят перед серьезнейшими военными проблемами на афганском фронте, поскольку вынуждены путем увеличения численности своих войск достигнуть превосходства над движением “Талибан”. Однако, опыт СССР в Афганистане в 1979-1989гг. показал неэффективность такой стратегии.
Президент Обама в последнее время утвердил также военный бюджет США на 2010 год – 680 млрд долларов. А рекордная недостача гос. бюджета на 2010 год предположительно составит около 1,8 триллионов долларов, что в 180 раз превышает уровень 1998 года.
Следовательно, в условиях такого большого дефицита госбюджета, утверждение военного бюджета в таких размерах угрожает США финасово-экономическим кризисом. Помимо этого, эти военные расходы будут обеспечиваться также за счет финансирования других сфер экономики со всеми вытекающими отсюда отрицательными последствиями.

 Третье – начавшийся с конца 2007 года мировой финансовый кризис, главной причиной которого стало “перепроизводство” доллара США по отношению к производимым услугам и товарам, нанес тяжелый удар по экономике США. В частности, обанкротились и потеряли свои позиции такие влиятельные банки как Lehman Brothers, Goldman Sachs, Morgan Stanley, Washington Mutual и пр.

Довольно много людей, потеряв работу, не смогли оплачивать расходы своих домов, приобретенных по ипотечным кредитам, и оказалась на улице. А в условиях наличия и доступности приобретения оружия, дальнейшее увеличение числа бездомных американцев чревато анархией и опасностью гражданской войны.
США занимают первое место по количеству заключенных на душу населения: на 100 тыс. человек приходится 715 заключенных. Общее количество заключенных в стране составляет 2,3 млн человек.
Четвертое – за последние годы заметно усилилось противодействие России и Китая  ведущим позициям Америки. Например, российско-грузинская война, заново утвердив превосходство российского фактора в регионе, ударила по позициям Вашингтона. США, фактически, не смогли оказать реальную поддержку своему союзнику Грузии, а Россия посредством договоров закрепила свое военное присутствие в Южной Осетии и Абхазии.
А экономика Китая, несмотря на мировой кризис, продолжает расти – в 2009 г. на 8,7%, в 2010 г., согласно прогнозам МВФ, на 10%: Кроме того, Китай претендует на то, чтобы стать мировой гегемонией: он большими темпами перевооружает свою армию и предпринимает шаги по освоению космоса.
Пятое – административно-территориальное деление США имеет свои уязвимые стороны. Штаты, подчинающиеся центральной власти, наделены высоким уровнем самоуправления и вытекающими отсюда сепаратистскими настроениями.  Каждый штат имеет особую конституцию, законы, судебные и исполнительные власти и, фактически, является независимым государством. В США уже был прецедент проявления штатами сепаратистских настроений. В 1861-1865 гг. во время гражданской войны южные штаты стремились выйти из состава США. А сегодня по причине недостаточных бюджетных отчислений, во многих штатах возникло недовольство центральными властями. В этом плане заслуживает внимания пример штата Калифорния – на его флаге написано “Республика Калифорния”.
Приведенные выше факторы свидетельствуют о том, что США в скором времени столкнутся с чрезвычайно серьезными проблемами, и будут вынуждены расстаться с ролью мировой империи.
Акоп Варданян

http://ankakh.com/ru/2010/03/26039/

Copyright © 2010 — ankakh.com. All Rights Reserved.

Ամերիկյան կայսրության մայրամուտը

ԱՄՆ նախագահ Օբամայի նախընտրական կարգախոսը` «փոփոխություն»,   որով նախատեսվում էր երկրում միլիոնավոր աշխատատեղերի ստեղծում և տնտեսության առողջացում, չի գործում: Ճգնաժամը հետզհետե ավելի է խորանում` սպառնալով աշխարհում ԱՄՆ գերիշխող դիրքերին: «ԻՏԱՌ-ՏԱՍՍ» գործակալությունը փետրվարի 24-ին տեղեկացրեց, որ ԱՄՆ-ում շուրջ 702 բանկ սնանկացման եզրին է: Փետրվարի 5-ին հրապարակված ԱՄՆ պաշտոնական վիճակագրության համաձայն` 2010 թ. հունվարին գործազրկության մակարդակը կազմել է 9,7%. երկրում գործազուրկ է շուրջ 15 միլիոն մարդ: Օբամայի իշխանության գալուց հետո 2,4 միլիոն մարդ կորցրել է աշխատանքը:
Ունենալով «դասական» կայսրություններին բնորոշ բոլոր հայտանշանները` (ֆինանսական գերակայություն աշխարհում, ռազմական հզոր ներուժ և ներկայություն այլ երկրներում, էթնիկ կազմի բազմազանություն), ԱՄՆ-ն փաստորեն դատապարտված է նրանց  ճակատագրին:
Ստորև ներկայացվում են ֆինանսատնտեսական, ռազմական, կառուցվածքային, սոցիալական և աշխարհաքաղաքական ոլորտներում առկա պատճառները, որոնք հիմնավորում են ԱՄՆ-ի աշխարհաքաղաքական գերակա դերի մոտալուտ կորուստի մասին թեզը:
Առաջին`  ԱՄՆ-ին սպառնում է սնանկ ճանաչվելու վտանգը, քանի որ երկրի պետական պարտքը վերջին 30 տարիներին ավելացել է շուրջ 13 անգամ` 909 միլիարդից 2009 թ. նոյեմբերին հասնելով 12 տրիլիոն դոլարի: Պետական պարտքի նման մակարդակը, որն, ի դեպ, աճի միտում ունի, գրեթե անհնար է դարձնում դրա մարումը: Սա կարող է հանգեցնել ԱՄՆ դոլարի` համաշխարհային պահուստային արժույթի կարգավիճակի կորստի` ԱՄՆ-ին զրկելով համաշխարհային գործընթացների վրա ազդելու թիվ մեկ լծակից:
Դոլարից հրաժարվելու գործընթացը ներկայումս բավական ակտիվ  փուլում է. դրանից արդեն բազմաթիվ երկրներ են հրաժարվել. Իրան, Թուրքիա, Վենեսուելա, Արգենտինա, Բրազիլիա, Կուբա, Բոլիվիա: Ամերիկյան արժույթից հրաժարվելու մասին լրջորեն մտածում են այնպիսի հզոր երկրներ, ինչպիսիք են Չինաստանը, Ռուսաստանը և Հնդկաստանը:
Արժույթի միջազգային հիմնադրամի (ԱՄՀ) ղեկավար Դոմենիկ Ստրոսս-Կանը դեռ 2009 թ. նոյեմբերի 8-ին,  երբ Չինաստանում էր պաշտոնական այցով, հայտարարել է. “Դոլարի` որպես համաշխարհային պահուստային գլխավոր արժույթի օրերը հաշված են”:
Երկրորդ` Իրաքում և Աֆղանստանում ձգձգվող ռազմական գործողությունները սպառնում են վերածվելու “երկրորդ Վիետնամի”: ԱՄՆ-Ն շարունակում է Աֆղանստանում ավելացնել իր զորքի թվակազմը: Աֆղանստանում 2001 թ. ի վեր ռազմական ծախսերը կազմել են շուրջ 300 միլիարդ դոլար: Իսկ անցած տարվա դեկտեմբերի 1-ին նախագահ Օբաման «Վեստ Փոինթ» ռազմական ակադեմիայում հայտարարեց, որ հրաման է ստորագրել ևս 30 հազար ամերիկյան զինվոր Աֆղանստան ուղարկելու մասին:
Լրացուցիչ ուժեր ուղարկելու հանգամանքը մեծ բեռ է առանց այդ էլ ծանր վիճակում գտնվող ամերիկյան տնտեսության համար, ինչը կհանգեցնի հարկերի էլ ավելի բարձրացման` դրանից բխող հետևանքներով, այն է` ժողովրդի կենսամակարդակի իջեցում և ամերիկյան ապրանքների մրցունակության անկում: Ի լրումն` Իրաքում 250-հազարանոց բանակի մասնակցությամբ արդեն 5 տարի ձգվող ռազմական գործողությունները. պաշտոնական տվյալներով 2003 թ. մինչ օրս դրանց վրա ծախսված գումարները կազմել են շուրջ 1 տրիլիոն դոլար: Բացի այդ, ԱՄՆ-ն հիմա լրջագույն ռազմական խնդիրների առջև է կանգնած աֆղանական ճակատում, քանի որ ստիպված է զորքի թվաքանակի ավելացմամբ առավելության հասնել «Թալիբան» շարժման նկատմամբ: Սակայն ԽՍՀՄ-ի փորձը Աֆղանստանում 1979-1989 թ. ցույց տվեց այդ ռազմավարության արատավորությունը:
Նախագահ Օբաման վերջերս հաստատել է նաև ԱՄՆ 2010 թ. ռազմական բյուջեն` շուրջ 680 միլիարդ դոլար: Իսկ պետական բյուջեի ռեկորդային պակասորդը 2010 թ. նախատեսվում է 1,8 տրիլիոն դոլարի սահմաններում, ինչը 180 անգամ ավելի է 1998 թ. մակարդակից:
Ուստի, պետբյուջեի դեֆիցիտի այս բարձր պայմաններում ռազմական նման չափի բյուջեի հաստատումը սպառնում է ԱՄՆ ֆինանսատնտեսական ճգնաժամով: Բացի այդ, ռազմական այդ ծախսերն ապահովվելու են նաև տնտեսության այլ ոլորտների ֆինանսավորման հաշվին`  դրանից բխող բացասական հետևանքներով:
Երրորդ`  2007 թ. վերջերից սկսված համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամը, որի գլխավոր պատճառը ԱՄՆ դոլարի «գերարտադրությունն» էր առկա ծառայությունների ու  ապրանքների ավելացման համեմատությամբ,  ծանր հարված հասցրեց ԱՄՆ տնտեսությանը: Մասնավորապես, սնանկացան և իրենց դիրքերը կորցրին այնպիսի հեղինակավոր բանկեր, ինչպիսիք են Lehman Brothers-ը, Goldman Sachs-ը, Morgan Stanley-ն, Washington Mutual-ը և այլք:
Բնակչության մի զգալի հատվածը, կորցնելով աշխատանքը, չկարողացավ ապահովել հիպոթեքային վարկերով ձեռք բերված տների վճարները և հայտնվեց փողոցում: Իսկ զենքի վաճառքի հասանելիության և զենքի առկայության  բարձր մակարդակի պայմաններում տնազուրկ ամերիկացիների թվաքանակի հետագա ավելացումը հղի է անարխիայի ու քաղաքացիական պատերազմի հնարավոր վտանգով:
ԱՄՆ-ն մեկ շնչին ընկնող  բանտարկյալների թվով աշխարհում զբաղեցնում է 1-ին հորիզոնականը. 100 հազար բնակչին` 715 բանտարկյալ: Բանտարկյալների ընդհանուր թիվը շուրջ  2,3 միլիոն է:
Չորրորդ`  վերջին տարիներին նկատելիորեն ուժեղանում է Ռուսաստանի և Չինաստանի հակազդեցությունը Ամերիկայի գերիշխող դիրքերին: Օրինակ` ռուս-վրացական պատերազմը, վերահաստատելով ռուսական գործոնի գերակայությունը տարածաշրջանում, հարվածեց Վաշինգտոնի դիրքերին: ԱՄՆ-ն, փաստորեն, չկարողացավ իրական օժանդակություն ցույց տալ իր դաշնակից Վրաստանին, իսկ Ռուսաստանը պայմանագրերով ամրագրեց իր ռազմական ներկայությունը Հարավային Օսեթիայում և Աբխազիայում:
Իսկ Չինաստանի տնտեսությունը, չնայած համաշխարհային ճգնաժամին, շարունակում է աճ արձանագրել. 2009 թ.` 8,7%, 2010 թ.` ԱՄՀ կանխատեսման համաձայն` 10%: Բացի այդ, Չինաստանը հավակնում է դառնալու համաշխարհային հեգեմոն ուժ. լայն թափով վերազինում է իր բանակն ու տիեզերքի յուրացմանն ուղղված քայլեր է ձեռնարկում:
ՀինգերորդԱՄՆ-ի  վարչատարածքային բաժանումը խոցելի կողմեր ունի: Կենտրոնական իշխանության ենթակայության տակ գտնվող նահանգներն ինքնիշխանության բարձր մակարդակ ունեն և դրանից բխող` անջատողական հարաբերական տրամադրություններ: Յուրաքանչյուր նահանգ իրեն հատուկ սահմանադրություն, օրենքներ, դատական ու գործադիր իշխանություններ ունի և փաստացի անկախ պետություն է: Եվ ԱՄՆ-ն նահանգների անջատողական տրամադրությունների արտահայտման նախադեպ ունի. 1861-1865 թթ. քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ հարավային նահանգները ձգտում էին դուրս գալ ԱՄՆ կազմից: Իսկ այսօր նահանգային բյուջեների ոչ բավարար հատկացումների պատճառով շատ նահանգներում կենտրոնական իշխանությունից դժգոհություն է առաջացել: Այս առումով ուշագրավ է Կալիֆորնիայի օրինակը. նահանգի դրոշին գրված է «Կալիֆորնիայի Հանրապետություն»:
Վերը նշված գործոնները վկայում են, որ ԱՄՆ-ն մոտ ապագայում կբախվի չափազանց  լուրջ հիմնախնդիրների` ստիպված լինելով կորցնել համաշխարհային հզոր կայսրության իր դերը:

Հակոբ Վարդանյան
Copyright © 2010 — ankakh.com. All Rights Reserved.

Իրանի հարցում Թուրքիան «ամերիկյան միջնորդ» է

Իրանի միջուկային հարցում Թուրքիան աստիճանաբար դառնում է կարգավորման միջնորդ կողմ. վերջին շրջանում տեղի ունեցած զարգացումները ցույց տվեցին, որ ԱՄՆ-ն է  նախաձեռնում Թուրքիայի այդ դերը:
Այսպես, փետրվարի 14-ին Կատարում Թուրքիայի վարչապետ Էրդողանն առանձնազրույց ունեցավ ԱՄՆ պետքարտուղար Հիլարի Քլինթոնի հետ, որի ընթացքում, ինչպես նշեցին թուրքական ԶԼՄ-ները, Քլինթոնը փորձել է Էրդողանին համոզել ուժեղացնել պատժամիջոցներն Իրանի նկատմամբ: Դրանից ընդամենը  երկու օր անց` փետրվարի 16-ին, Թուրքիայի արտգործնախարար Դավութողլուն այցելեց Թեհրան, որի հիմնական նպատակը Իրանի միջուկային հարցի հետ կապված միջազգային լարվածության մեղմումն էր. Դավութողլուն հանդիպել էր Իրանի նախագահ Ահմադինեժադի, արտգործնախարար Մոթթաքիի, խորհրդարանի նախագահ Լարիջանիի և Ազգային անվտանգության գերագույն խորհրդի գլխավոր քարտուղար ու միջուկային ծրագրերի հարցերով գլխավոր բանագնաց Սաիդ Ջելիլի հետ:
Իրանական այցից 2 օր անց` փետրվարի 18-ին, Անկարայում Դավութօղլուն հանդիպեց ԱՄՆ պետքարտուղարի քաղաքական հարցերով տեղակալ Ուիլյամ Բերնսի հետ և տեղեկացրեց իր Իրան կատարած այցի մանրամասները, մասնավորապես  «խնդրեց ԱՄՆ-ին շարունակել հարցի լուծման դիվանագիտական ճանապարհների որոնումը»:
Փաստորեն, ԱՄՆ իշխանությունները թուրքական ղեկավարությանը հայտնում են իրենց մտահոգությունն Իրանի հարցում, ապա թուրքերը մեկնում են Իրան ու զեկուցում Վաշինգտոնին արդյունքների մասին:
Այս փաստը պատահական չէ. ԱՄՆ-ի դիվանագիտական ջանքերն Իրանի հարցում արդյունք չեն տալիս: Ընդհակառակը. Իրանի նախագահ Ահմադինեժադը փետրվարի 7-ին հայտարարեց, որ Իրանը ուրանի հարստացումը հասցնելու է մինչև 20 տոկոսի, այսինքն` ներկայիս 3.5 տոկոսից մոտ 6 անգամ ավելի:
Միացյալ Նահանգները, տեսնելով Իրանի սկզբունքային դիրքորոշումը միջուկային հարցում, փորձում է երրորդ կողմի` Թուրքիայի միջոցով ‘’սանձել’’ նրան: «ԱՄՆ-ն չի ծրագրում հարձակվել Իրանի վրա, այլ ձգտում է Թեհրանի հետ երկխոսության»,- հայտարարել է Քլինթոնը Կատարում:
Կարելի է ենթադրել, որ իրանական հարցում Թուրքիայի միջնորդական դերի նախապատրաստման գործընթացը նոր չի սկսվել, իսկ թուրք-ամերիկյան հարաբերություններն էլ այնքան վատ չեն, ինչպես, օրինակ, վերջերս ահազանգեցին ամերիկյան հեղինակավոր RAND կորպորացիայի փորձագետները «Վտանգված գործընկերություն. թուրք-ամերիկյան հարաբերությունները աշխարհաքաղաքական գլոբալ փոփոխությունների դարաշրջանում» մենագրությունում:
Այդ աշխատությունում նշվում է, որ Թուրքիայի` Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման հնարավոր ձախողումը կարող է հանգեցնել թուրք-ամերիկյան հարաբերությունների կտրուկ վատթարացման, քանի որ դրան հնարավոր է` հաջորդի ԱՄՆ Կոնգրեսում Հայոց Ցեղասպանության մասին բանաձևի ընդունումը:
Այդ հետազոտությունը, սակայն, յուրահատուկ «մեսիջ» է Թուրքիային, որ Ցեղասպանության ճանաչումից բացի, «Կոնգրեսը կարող է պատժամիջոցներ կիրառել Թուրքիայի դեմ` արգելելով զենքի վաճառքը նրան, եթե Թուրքիայում զինվորականները միջամտեն քաղաքական զարգացումներին»: Փաստորեն, ամերիկյան շրջանակները ցույց են տալիս, որ Թուրքիայի վրա ազդելու որոշակի լծակներ ունեն:
Փորձագետների մի ստվար զանգված թուրք-ամերիկյան հարաբերությունների վատթարացման ապացույց է համարում վերջին շրջանում Թուրքիայի ու ԱՄՆ դաշնակից Իսրայելի հարաբերությունների առկա լարվածությունը` կապված Գազայի հատվածում Իսրայելի գործողությունների հետ: Նրանք, այդպիսով, թերևս պնդեն,  որ հնարավոր չէ Թուրքիա-ԱՄՆ համագործակցությունը Իրանի հարցում:
Սակայն, ելնելով ԱՄՆ-Թուրքիա-Իրան  գծի զարգացումներից` կարելի է ենթադրել, որ թուրք-իսրայելական հարաբերությունների վատթարացումը սոսկ «քաղաքական մանևր» էր, որի նպատակն էր Իրանի «աչքում» բարձրացնել Թուրքիայի «չեզոքության գործակիցը» և հող նախապատրաստել Իրանի հարցում Թուրքիայի միջնորդական դերի համար:
Թուրքիայի այդ «չեզոքության գործակցի» բարձրացմանն է նպաստել հատկապես 2009 թ. հոկտեմբերին Իրանի հետ ձեռք բերված այն համաձայնությունը, ըստ որի` Թուրքիան ու Իրանը որոշել են հրաժարվել ամերիկյան դոլարից և փոխադարձ հաշվարկներում օգտագործել սեփական արժույթները: Այսինքն` Թուրքիան կարողացավ համոզել Իրանին, որ ինքը զուտ սեփական շահերից ելնելով է համագործակցում Թեհրանի հետ, անկախ ԱՄՆ ցանկությունից:
Իսկ ինչու հնարավոր չէ, որ Թուրքիան իրականում  կտրուկ ընդդիմանա Իսրայելին ու ԱՄՆ-ին ու մերձենալ Իրանի հետ, կամ ինչու են թուրք-ամերիկյան  հարաբերությունները շարունակում  մնալ ռազմավարական:
Հարցին կարելի է պատասխանել` հաշվի առնելով հետևյալ իրողությունները.
  1. Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ է, իր տարածքում ամերիկյան (ՆԱՏՕ-ական) ռազմավարական նշանակության զինուժ ունի և շարունակում է ամերիկյան օգնություն ստանալ ռազմական տարբեր ոլորտներում: Ուշագրավ է Թուրքիայի հարավ-արևելքում գտնվող «Ինչիռլիք» բազան, որը միջուկային զենքի և հետախուզական կայանների բազա է` Թուրքիայի համար շատ կարևոր:
  2. ԱՄՆ մոտեցումը քրդական հարցում Թուրքիայի համար չափազանց ձեռնտու է: Վաշինգտոնը Քրդական բանվորական կուսակցությունն ընդգրկել է ահաբեկչական կառույցների շարքում այդպիսով Թուրքիային գործողությունների լրիվ ազատություն` «քարտ բլանշ» տվել:
  3. Թուրքիան համարվում է Nabucco գազատարի գլխավոր  տարանցիկ երկիրը, իսկ գազատարի գործարկման գլխավոր խնդիրը ադրբեջանական գազի անբավարարությունն է. այս պարագայում, առանց իրանական գազի մասնակցության, Nabucco-ն չի կարող իրականանալ:  Մինչդեռ Թուրքիան տարանցիկ ու նաև գազի ստացման խնդիր ունի: Ուստի նրա շահերից է բխում Իրանի մասնակցությունը նախագծին:
  4. ԱՄՆ-ն իր հերթին չի կարող թույլ տալ Եվրոպայում ռուսական գազի հարաճուն ազդեցությունը և Ռուսաստանի էներգետիկ նախագծերում Թուրքիայի  տարանցիկ աջակցության փաստը: ԱՄՆ-ի համար մնում է թույլ տալ Իրանին մասնակցել  այլընտրանքային գազի աղբյուր Nabuccօ նախագծում: Իրանի մասնակցությամբ ԱՄՆ-ն լուծում է նաև իր գերխնդիրը. Իրանի կոշտ դիրքորոշումը միջուկային խնդրում ինքնըստինքյան կմեղմանա:
  5. Իսրայելի հետ Թուրքիան ընդհանուր ռազմավարական շահեր ունի` կապված արաբական և քրդական հարցերի հետ: Թուրքիայի և Իսրայելի համար արաբական Սիրիան շարունակում է ընդհանուր թշնամի մնալ: Իսկ քրդական հարցում կողմերի համագործակցությունն իրավական հիմքերի վրա է դրված:
Դեռևս 1996 թ. փետրվարի 23-ին Թել Ավիվում Թուրքիայի և Իսրայելի միջև ստորագրվել է ռազմավարական համագործակցության գաղտնի պայմանագիր, ըստ որի` Իսրայելը պարտավորվում է օգնել Թուրքիային քուրդ ապստամբների դեմ` Իրանի, Սիրիայի և Իրաքի հետ Թուրքիայի սահմաններն ամրացնելու և պաշտպանելու հարցում:
Ռազմական համագործակցության ոլորտում կողմերը համատեղ զորավարժություններ են իրականացնում:
- Թուրքիայի համար չափազանց կարևոր է ԱՄՆ-ում Հայոց Ցեղասպանության ճանաչման գործընթացի ձախողումը: Իսկ հրեական ազդեցիկ լոբբին սպառնում է աջակցել Ցեղասպանության բանաձևի ընդունմանը, եթե Թուրքիան փորձի հակաիսրայելական քաղաքականություն վարել: Թուրքիան էլ  քաջ գիտակցում է, որ հրեական ազդեցիկ լոբբին ամերիկյան շրջանների հետ միասին որոշիչ ավանդ կունենան այդ հարցում:
Այս վտանգը ստիպում է Թուրքիային բարձր մակարդակի վրա պահել իր հարաբերությունները ԱՄՆ-ի ու  նրա դաշնակից Իսրայելի հետ:
Թուրքիայի վերը նշված շահերից պարզ է դառնում, որ ավելի հավանական է այն վարկածը, որ Թուրքիան չի կարող ընդդիմանալ ԱՄՆ-ին ու Իսրայելին և իրանական հարցում ԱՄՆ-ի համար «զսպիչ-միջնորդի» դեր է կատարում: Եվ միանգամայն անհավանական է, որ Թուրքիան լրիվ անկախ քաղաքականություն վարեր ու ընդդիմանալով ԱՄՆ-ին ու Իսրայելին` մերձենար նրանց թշնամի Իրանին:

Հակոբ Վարդանյան
Copyright © 2010 — ankakh.com. All Rights Reserved.